Emocje i zachowanie

Chłopiec znajdujący się na pierwszym etapie dorastania staje się bardziej porywczy bądź przeciwnie – bardziej wyciszony albo waha się między tymi skrajnościami. Zdarza się, że wśród rówieśników zachowuje się gwałtownie, natomiast w naszym towarzystwie – jak cicha myszka. Będzie miał świadomość swoich umiejętności, wyglądu, a szczególną wagę przykładać będzie do swojego zachowania. Stanie się wrażliwszy na krytykę oraz przeczulony (w pojęciu dorosłych) na punkcie żartów z własnej osoby. Jeśli jest stoikiem, odczucia te będzie trzymał dla siebie. Być może rozwinie w sobie niespotykaną u siebie do tej pory umiejętność introspekcji. Często zaskoczy rodziców mniejszą skłonnością (niż na przykład w siódmym czy ósmym roku życia) do tolerowania różnic. Podczas gdy kiedyś chętnie z każdym się bawił, teraz staje się bardziej krytyczny. Jego rozwój poznawczy nabiera tempa, a on sam stosuje nowo wykształcone umiejętności poznawcze w krytycznym podejściu do otoczenia. Szczególnie krytycznie podchodzi do samego siebie, co jednak może przybrać formę krytykowania innych. W takich wypadkach, zwracając się do jedenasto- czy dwunastolatków, na ogół mówię: „Spójrzmy prawdzie w oczy. Czepiasz się Joego, ale tak naprawdę mówisz o sobie. To siebie nie lubisz”. Ujawnienie ukrytego samokrytycyzmu nie boli, a przynajmniej nie bardzo.